Financiën & bedrijfsvoering

Rechtmatigheidsverantwoording: een verplichting of een kans?

Wij deden onderzoek naar de ervaringen van gemeenten rondom de rechtsmatigheidsverwoording

Sinds 2023 hebben gemeenten een nieuwe taak: zij moeten zelf verantwoording afleggen over de rechtmatigheid in de jaarrekening. Niet langer de accountant, maar het college van burgemeester en wethouders is verantwoordelijk tegenover de gemeenteraad. Dit betekent dat het college moet aantonen dat wet- en regelgeving en afgesproken normen worden nageleefd.

Wat is rechtmatigheidsverantwoording?

Het doel van de rechtmatigheidsverantwoording is tweeledig: de gemeenteraad sterker betrekken en de interne processen binnen de organisatie verbeteren. Ook verhoogt het de transparantie van gemeenten over financiële rechtmatigheid. Het gaat hierbij niet alleen om een technische wijziging; het vraagt om goed georganiseerde processen en een groter bewustzijn van rechtmatig handelen binnen de organisatie.

Ervaringen van gemeenten uit ons onderzoek

Wij hebben twee onderzoeken uitgevoerd naar hoe gemeenten omgaan met de rechtmatigheidsverantwoording en welke maatregelen helpen om het proces en resultaat te verbeteren.

Uit het onderzoek in 2024 bleek dat gemeenten beter in staat zijn om rechtmatig handelen in de organisatie en processen te borgen, als iemand binnen de organisatie actief het voortouw neemt op het gebied van rechtmatigheid. Het erkennen en benadrukken van het belang van rechtmatigheid bleek daarbij cruciaal voor succes.
In 2025 onderzochten we hoe gemeenten hun aanpak hebben aangepast ten opzichte van eerdere jaren. We analyseerden welke maatregelen zij hebben genomen om rechtmatig handelen te verbeteren. Aan dit kwantitatieve onderzoek deden 20% van de Nederlandse gemeenten mee.

Belangrijkste inzichten onderzoek 2025

Verbetering na afkeuring: In 2023 kreeg 22% van de gemeenten een afkeurende verklaring op rechtmatigheid. Meer dan een derde van deze gemeenten had in 2024 wél een goedkeurende verklaring. Zij gaven aan dat dit vooral kwam door beter vastleggen van afspraken en het actief bespreken van resultaten met stakeholders.
Verslechtering: 10% van de respondenten had in 2024 een slechtere uitkomst dan in 2023, waardoor hun verklaring van goedkeuring naar afkeuring verschoof. Vaak waren er geen technische maatregelen genomen, zoals aanpassing van verordeningen.
Verschil met accountantsverklaring: Veel gemeenten die een afkeurende verklaring van de raad ontvingen, hadden nog steeds een goedgekeurde accountantsverklaring. Dit toont aan dat de getrouwheid van de cijfers wél geborgd was.
Tevredenheid en verbeterpunten: 54% van de gemeenten is tevreden over het huidige proces, maar ziet nog duidelijke mogelijkheden voor verbetering.

De volgende stap is het in gesprek gaan met gemeenten over hun aanpak: hoe voeren zij het gesprek binnen de organisatie en met het college, en welke rol speelt rechtmatigheid in hun primaire processen?

Deel jouw ervaring met ons

We nodigen gemeenten uit om hun ervaringen te delen. Het doel is niet om kant-en-klare oplossingen te geven, maar samen te ontdekken welke stappen écht het verschil maken voor jouw gemeente. Neem contact met ons op als je interesse hebt!