Anoniem interview - ervaringsdeskundige en beleidsmaker aan het woord

Persoonlijke ervaring als slachtoffer van huiselijk geweld inzetten als bron van kracht en verandering.

In dit interview spreken we met een professional uit het sociaal domein die haar persoonlijke ervaring als slachtoffer van huiselijk geweld inzet als bron van kracht en verandering. Door haar unieke positie als zowel ervaringsdeskundige en als beleidsmaker weet zij de kloof tussen systeem en inwoner zichtbaar te maken.

We spraken met haar over de betekenis van ervaringsdeskundigheid, de uitdagingen van de zogeheten ‘spreidstandburger’ (persoon die probeert twee onverenigbare standpunten of belangen tegelijk te vertegenwoordigen) en de kansen om beleid mensgerichter te maken. Haar verhaal laat zien hoe waardevol het is als mensen met praktijkervaring daadwerkelijk invloed krijgen op beleid en uitvoering.  

Wat betekent ervaringsdeskundigheid voor jou persoonlijk?  

“Voor mij betekent ervaringsdeskundigheid dat je meerwaarde kunt bieden doordat je ook ‘de andere kant’ kent. Ik heb zelf ervaring als slachtoffer van huiselijk geweld en ben in het systeem van Veilig Thuis, gemeente, reclassering en maatschappelijk werk terechtgekomen. Die ervaring maakt je bewust van wat er beter kan.

Je merkt hoe moeilijk het is voor die instanties om over de eigen schotten heen te kijken. Het zijn kokers: wie doet wat, wat is nodig – dat blijft onduidelijk. Je hoort dan “dat kan niet” of “dat mag niet”, maar er wordt feitelijk voor de betrokkenen niks opgelost. Als slachtoffer word je daardoor bovendien opnieuw slachtoffer gemaakt.” 

Hoe heeft jouw eigen ervaring je geholpen in jouw werk in het sociaal domein?  

“Ik begrijp hoe het systeem voelt voor iemand die er middenin zit. Je leven staat al op z’n kop en dan kom je in een systeem terecht dat niet voor je lijkt te werken. Uiteindelijk heb ik zelf een brief aan de burgemeester geschreven om hem te wijzen op zijn verantwoordelijkheid voor de veiligheid van haar inwoners. Ik heb letterlijk gezegd: “Die ambtenaar van u maakt het alleen maar erger.”

Ik voelde me voor de tweede keer slachtoffer, omdat er vooringenomenheid was, professionals niet met elkaar samenwerkten en het Multi Disciplinair Overleg daardoor niet goed van de grond kwam. Pas toen er een nieuwe voorzitter van het Veiligheidshuis kwam, zijn er goede afspraken gemaakt.”  

Heb je voorbeelden waarin jouw ervaringskennis impact heeft gehad op beleid of hulpverlening?

“Ja, ik heb me ingezet om het systeem menselijker te maken. Denk aan de inzet van een buddy voor slachtoffers – een vriend/vriendin/ ervaringsdeskundigen of in ieder geval iemand die weet hoe het systeem werkt en hen echt bijstaat.  De professionals die worden betaald om te helpen zien vaak alleen hun eigen verantwoordelijkheid. Ze doen heus hun best, maar missen vaak tijd, ervaring of opleiding, zijn onvoldoende in staat om verder dan hun eigen verantwoordelijkheid te kijken en werken daardoor niet vanuit een gezamenlijk doel.”

Daarnaast heb ik meegewerkt aan projecten rondom toegankelijkheid. Daarbij betrekken we bijvoorbeeld participatieraden, zodat je beleid niet alleen bedenkt, maar het ook echt praktisch toepasbaar maakt. Mensen met een beperking of chronische ziekte weten wat het betekent om elke dag met de systeemwereld te maken te hebben. Hun inbreng maakt beleid sterker, toepasbaar en mensgerichter.”

Welke spanningen ervaar je in jouw rol?    

“De grootste spanning is het verschil tussen beleid en praktijk. Vanuit mijn professionele rol stel ik mezelf altijd de vraag: wat betekent dit voor de inwoner? Niet alleen binnen mijn directe werk, maar ook in bredere zin. Je moet steeds nadenken over de praktische gevolgen van beleid. Veel besluiten worden genomen zonder daadwerkelijke afstemming met de inwoners die het aangaat. Soms wordt participatie als last gezien, omdat het bijvoorbeeld processen vertraagt. Maar ik geloof in ‘alleen ga je sneller, samen kom je verder’.”

Ervaar je belemmeringen in het delen van jouw ervaringskennis?  

“Jazeker. Juist omdat ik scherp ben en kritiek heb geuit op het functioneren van bijvoorbeeld Veilig Thuis en de gemeente, ben ik wel eens tegengewerkt. Ik heb als privépersoon mijn ervaring en kritiek gedeeld, maar daar werd vanuit officiële instanties heftig op gereageerd. Gelukkig waren er ook collega’s die wel openstonden voor mijn ervaringen en oprecht wilden leren. Ontvankelijkheid voor feedback is essentieel als je ervaringsdeskundigheid serieus wilt inzetten.”

Zie je jezelf als een ‘spreidstandburger’?

“Nee, ik zie mezelf vooral als professional met een plus. Mijn ervaringen binnen de systeemwereld zijn waardevol, maar ik ben en blijf professional. Wel merk ik dat veel organisaties nog niet goed op spreidstandburgers zijn ingericht. Ervaringsdeskundigheid wordt vaak gezien als iets wat ‘moet’: je nodigt iemand uit, die doet zijn verhaal, en dan gaan we weer over tot de orde van de dag. Dat kan echt anders.”

Wat zou er moeten veranderen om ervaringsdeskundigheid beter te benutten?

“We moeten anders gaan denken over ervaringsdeskundigheid en participatieraden. Niet zien als vinkje, maar als structurele toevoeging. Vraag jezelf af: hoe kan ervaringskennis bijdragen aan beter beleid of betere dienstverlening? We zijn in Nederland goed in regels en procedures, maar denken te weinig na over de gevolgen voor de inwoners die te maken krijgen met deze regels en procedures.

Een mooi voorbeeld was mijn werk bij het opzetten van een huisartsenpost voor Oekraïense vluchtelingen. In hun cultuur ga je niet naar de huisarts, maar meteen naar het ziekenhuis. Er geldt ook een andere verhouding tussen de arts en de patiënt. Dus hebben we ervoor gezorgd dat de huisarts daar een witte jas en een stethoscoop droeg – puur om herkenning en vertrouwen te creëren. Het zijn die kleine extra stappen, die echt verschil maken.”

Wat adviseer je anderen die hun ervaringsdeskundigheid willen inzetten?

“Denk in oplossingen. Vraag jezelf steeds af: wat heeft de ander nodig en hoe kom ik daar? Wees kritisch, maar ook constructief. Je ervaring is waardevol, maar alleen als je die weet te vertalen naar de praktijk. En durf het systeem aan te spreken – ook al is dat soms spannend. Uiteindelijk doe je het voor de mensen die afhankelijk zijn van dat systeem.”

De kracht van ervaringsdeskundigheid in het sociaal domein

Met een achtergrond als slachtoffer van huiselijk geweld heeft de geïnterviewde ervaren hoe ontoegankelijk en gefragmenteerd het systeem rondom huiselijk geweld kan zijn. Deze ervaringen hebben haar niet alleen gevormd, maar ook gemotiveerd om het systeem van binnenuit te verbeteren.

Haar verhaal toont het belang van structurele inbedding van ervaringskennis. Niet als een ‘moetje’ of vinkje in een beleidsproces, maar als onmisbare bron van inzicht voor mensgericht beleid. Ze pleit voor samenwerking over de schotten heen, inzet van ervaringsdeskundige buddy’s en voortdurende reflectie: "Wat betekent dit voor de inwoner?"

Tegelijkertijd laat haar ervaring zien dat het niet altijd makkelijk is om je uit te spreken. Kritiek wordt soms ontmoedigd, zeker als het van binnenuit komt. Toch benadrukt zij: alleen als we werkelijk luisteren naar de mensen die het systeem ondergaan, kunnen we beleid ontwikkelen dat echt werkt.

Haar advies aan anderen: wees niet bang om je ervaring te gebruiken. Denk in mogelijkheden en stel de inwoner centraal. Zo maken we samen het sociaal domein menselijker en effectiever.